Nepnieuws is onjuiste of misleidende informatie die zich voordoet als echt nieuws. Nepnieuws valt in het algemeen in twee categorieën:
Misinformatie is geen nieuw fenomeen. De term 'nepnieuws' werd al in de 19e eeuw gebruikt, maar internet en sociale media hebben het gebruik en de verspreiding ervan getransformeerd. In het pre-internettijdperk kregen mensen hun nieuws uit vertrouwde mediabronnen, en de journalisten die dit nieuws leverden waren gebonden aan strenge gedragscodes. Dankzij internet ontstonden er nieuwe manieren om nieuws en informatie te publiceren, delen en consumeren, met relatief weinig regulering of redactionele normen. Veel mensen krijgen hun nieuws nu via sociale media of andere online bronnen, maar het is niet altijd gemakkelijk vast te stellen welke verhalen geloofwaardig zijn en welke onwaar zijn.
Er bestaan verschillende soorten nepnieuws, afhankelijk van de beweegredenen van degene die het nieuws naar buiten brengt. Bijvoorbeeld:
Sensatie verkoopt. Bizarre of rare verhalen en vervormde beelden krijgen meer clicks en worden vaker online gedeeld. Bij clickbait gaat het om verhalen die specifiek zijn gemaakt om meer bezoekers naar een website te lokken en zo de advertentie-inkomsten voor de eigenaar van de website te vergroten, vaak ten koste van de waarheid en nauwkeurigheid.
Hierbij gaat het om onware of verdraaide verhalen, geschreven om het publiek te misleiden en een politieke agenda of bevooroordeeld standpunt te promoten.
Soms hebben journalisten geen tijd om alle feiten te controleren voordat ze hun tekst publiceren. Dit kan ertoe leiden dat onbedoelde fouten nepnieuws worden. Betrouwbare nieuwsbronnen zullen fouten in hun verhalen echter altijd corrigeren en eerlijk zijn tegenover hun lezers wanneer ze een fout hebben gemaakt.
Soms is een verhaal in grote lijnen waar, maar wordt een sensationele of misleidende kop gebruikt om lezers ertoe te verleiden erop te klikken. Dit kan leiden tot nepnieuws, omdat op sociale media vaak alleen de kop en een fragment van het artikel worden weergegeven. Dit nepnieuws kan zich snel verspreiden.
Hierbij wordt gedaan alsof onware, verzonnen verhalen afkomstig zijn van echte nieuwsbronnen om het publiek te bedriegen of misleiden.
Soms wordt nepnieuws gepubliceerd om als entertainment te dienen. Zo maken satirische verhalen gebruik van humor, ironie of overdrijving om grappen te maken over het nieuws of beroemdheden. Deze verhalen proberen niet het publiek te misleiden, het is immers niet de bedoeling om ze serieus te nemen. Een voorbeeld van een Nederlandse satirische website is De Speld.https://www.thedailymash.co.uk/
Het komt weleens voor dat prominente politici verhalen waar ze het niet mee eens zijn – en die feitelijk en gecontroleerd zijn – als nepnieuws bestempelen. Omdat de term 'nepnieuws' niet eenduidig is en voor verschillende mensen verschillende dingen betekent, kan erover getwist worden. In 2018 heeft de Britse regering de term verbannen uit officiële stukken en documenten, omdat men vond dat de term zo slecht was gedefinieerd dat deze eigenlijk betekenisloos was. In plaats daarvan gebruiken ze in het Verenigd Koninkrijk nu de termen 'misinformatie' en 'desinformatie' om onware verhalen mee aan te duiden:
Nepnieuws wordt vaak verspreid door nepnieuwssites, die proberen betrouwbare nieuwsbronnen te evenaren in een poging om geloofwaardig over te komen. Onderzoek laat zien dat onware berichten dankzij sociale media sneller kunnen worden verspreid – sneller zelfs dan echt nieuws. De reden daarvoor is dat nepnieuws zo is gemaakt dat het de aandacht trekt en op de emoties van mensen werkt. Daarom bevat nepnieuws vaak bizarre beweringen of verhalen die angst of boosheid oproepen.
Op sociale media krijgt content vaak prioriteit op basis van betrokkenheidsstatistieken – dat wil zeggen op basis van hoe vaak de content wordt gedeeld en geliked – in plaats van op hoe nauwkeurig of goed onderzocht de content is. Dankzij deze benadering kunnen clickbait, onredelijke overdrijvingen en misinformatie zich gemakkelijk verspreiden. Socialemediabedrijven worden meer gezien als een platform dan als een uitgever. Dat betekent dat ze niet dezelfde juridische aansprakelijkheid hebben als de traditionele media. Dit zou kunnen veranderen naarmate het politieke en juridische landschap zich ontwikkelt.
Bots op sociale media kunnen nepnieuws verspreiden doordat ze massaal berichten produceren en verspreiden, ongeacht de geloofwaardigheid van hun bronnen. Bots kunnen online nepaccounts aanmaken, die vervolgens volgers, erkenning en autoriteit krijgen. Sommige bots zijn geprogrammeerd om misinformatie te verspreiden.
Ook trollen – internetgebruikers die bewust proberen ruzie uit te lokken of mensen boos te maken – spelen een rol in het verspreiden van nepnieuws. Soms krijgen ze betaald om voor politieke doeleinden te trollen. De termen 'trollenboerderij' of 'trollenfabriek' worden soms in deze context gebruikt om te verwijzen naar geïnstitutionaliseerde groepen trollen die proberen politieke besluitvorming te beïnvloeden.
Soms maakt nepnieuws gebruik van deepfakes. Dit zijn nepvideo's die gebruikmaken van digitale software, machine learning en face-swaps. Afbeeldingen worden gecombineerd tot nieuw beeldmateriaal dat gebeurtenissen of handelingen laat zien die in het echt nooit hebben plaatsgevonden. De resultaten kunnen zeer overtuigend zijn en zijn soms moeilijk als onecht te herkennen.
Nepnieuws over corona
De COVID-19-pandemie bood een vruchtbare bodem voor onjuiste online informatie, met talloze voorbeelden van nepnieuws gedurende de crisis. Een hardnekkig voorbeeld van nepnieuws op sociale media was de bewering dat er een verband bestaat tussen 5G-technologie en de verspreiding van het virus – zogenaamd omdat 5G het immuunsysteem onderdrukt en het virus via radiogolven communiceert. Deze beweringen waren niet waar en werden door officiële bronnen herhaaldelijk weerlegd, maar werden desondanks toch veel gedeeld.
De Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2016
Nepnieuws en misinformatie vormden een groot probleem tijdens de Amerikaanse verkiezingen in 2016, waarbij over het hele politieke spectrum onjuiste en misleidende beweringen werden gedaan. Uit één analyse kwam naar voren dat tieners in Macedonië verantwoordelijk waren voor een groot deel van het nepnieuws dat tijdens de verkiezingen werd gegenereerd. Ze hadden gemerkt dat hoe meer extreem partijpolitieke verhalen ze maakten, hoe meer mensen erop klikten en de verhalen deelden, en hoe meer geld ze uiteindelijk verdienden.
Bomaanslag tijdens de marathon van Boston
Na de bomaanslag tijdens de marathon van Boston in 2013 circuleerden onjuiste berichten op het internet, die beweerden dat de bomaanslag een omslachtige truc van de Amerikaanse regering was. Na terroristische activiteiten duiken overal ter wereld complottheorieën op. Het is een veelgehoord verhaal dat dergelijke operaties worden uitgevoerd 'onder een valse vlag', oftewel door de staat of een geheime groep intriganten die anderen de schuld willen geven of dekking willen bieden aan andere activiteiten.
Kim Jong-un – de meest sexy man ter wereld?
In 2012 verscheen op de satirische website The Onion een artikel waarin werd beweerd dat de Noord-Koreaanse dictator Kim Jong-un was verkozen tot de meest sexy man ter wereld. Volgens het artikel "was de hartenbreker uit Pyongyang de droom van iedere vrouw". Als voorbeeld van hoe satire soms verkeerd kan worden begrepen in verschillende culturen, namen verschillende publicaties in China – waaronder de online versie van de krant van de Communistische Partij – het bericht voor waar aan.
Mensen nemen vaak belangrijke beslissingen op basis van wat ze lezen in het nieuws, bijvoorbeeld op wie ze gaan stemmen of welke medische behandeling ze willen als ze ziek zijn. Daarom is betrouwbaar nieuws zo belangrijk. De gevaren van nepnieuws zijn onder andere:
Je vraagt je misschien af hoe je nepnieuws kunt herkennen op Facebook en andere socialemediasites. En hoe vermijd je nepnieuws als student? Of hoe voorkom je dat je per ongeluk misinformatie deelt online? Hieronder vind je tien tips om misinformatie te identificeren, nepnieuwssites te herkennen en na te denken voordat je iets deelt:
Nepnieuws kan alleen bestaan als mensen die erin geloven de onjuiste informatie reposten, retweeten of op een andere manier delen. Als je twijfelt of een artikel betrouwbaar is of niet, wacht dan even en vraag je af of je het wel moet delen. Gebruik een antivirusoplossing zoals Kaspersky Total Security om er zeker van te zijn dat je veilig bent online. Dit programma beschermt je tegen hackers, virussen, malware en andere online dreigingen.
Gerelateerde artikelen: