Privacy en beveiliging van TikTok - Kun je TikTok veilig gebruiken?

Wat is TikTok?

TikTok is een video-sharing-app waarmee gebruikers korte video's van 15 seconden kunnen maken en delen. Door de video's van allerlei effecten te voorzien, zoals filters, achtergrondmuziek en stickers, kunnen gebruikers de filmpjes (vaak met dansjes) opleuken. De TikTok-app is wereldwijd al meer dan 1,5 miljard keer gedownload, en naar schatting bestaat ongeveer een derde van de maandelijks actieve gebruikers uit tieners.

De app werd in 2016 door het techbedrijf ByteDance in China gelanceerd onder de naam Douyin. In 2017 werd de app ook naar markten buiten China uitgerold. TikTok en Douyin maken gebruik van dezelfde software maar hebben vanwege de Chinese censuurregels afzonderlijke netwerken. TikTok is wereldwijd verkrijgbaar via de App Store of Google Play Store.

TikTok ligt net als veel andere socialmediaplatforms onder vuur vanwege de zorgen rondom de privacy en beveiliging. In dit overzicht leggen we uit hoe TikTok werkt, hoe TikTok omgaat met persoonsgegevens en hoe je TikTok veilig kunt gebruiken.

Hoe werkt TikTok?

Gebruikers van TikTok melden zich aan met een telefoonnummer, e-mailadres of via een andere account, zoals van Facebook of Instagram. Zodra je bent aangemeld, kun je zoeken op populaire creators, categorieën of hashtags om filmpjes te vinden. Je kunt ook je telefooncontacten of socialmediaconnecties gebruiken om vrienden te vinden die al op de app zitten.

Op TikTok is het ontdekken van content een belangrijk onderdeel van de ervaring, en video's gaan in no time viral. Hierbij staat het algoritme van TikTok centraal. Dit algoritme maakt gebruik van artificial intelligence om persoonlijke aanbevelingen voor kijkers te genereren. Deze verschijnen vervolgens in de 'For You'-feed van de gebruiker.

Gebruikers kunnen video's maken en bekijken en daarbij gebruikmaken van functies als filters, split screens, green screens, transities, emoji's, stickers, GIF's en nog veel meer. Muziek is een essentieel onderdeel van TikTok. De app heeft een uitgebreide muziekbibliotheek en is geïntegreerd met Apple Music, zodat gebruikers liedjes kunnen toevoegen, remixen, bewaren en ontdekken.

Gebruikers kunnen accounts die ze leuk vinden volgen, en video's die ze grappig vinden hartjes of cadeautjes geven of van een reactie voorzien. Om virtuele cadeautjes te geven op TikTok worden digitale munten gebruikt.

TikTok kan op verschillende manieren worden gebruikt. Zo zijn er veel gebruikers die zelf geen video's maken maar alleen video's van anderen bekijken. De onderstaande genres zijn het populairst:

• TikTok-duetten – van originele samenwerkingen tot remixes en parodieën.
• TikTok-uitdagingen – meestal aan de hand van een populaire song of hashtag, waarbij deelnemers danspasjes proberen na te doen of een eigen variant op een thema laten zien.
• Cringevideo's – ongemakkelijke optredens die genant zijn maar ook erg grappig.
• Reactievideo's – waarbij gebruikers hun reactie op een andere video opnemen.

Veel TikTokkers met grote groepen volgers verdienen geld met hun video's of maken reclame voor hun merk door middel van gespecialiseerde advertenties, merchandise en partnerschappen. 

Privacyzorgen rondom TikTok

Op internet is het privacybeleid van TikTok inmiddels een veelbesproken onderwerp. Zo kom je online vaak vragen tegen als 'Welke gegevens verzamelt TikTok?' en 'Steelt TikTok jouw gegevens?'.

Net als veel andere sociale-netwerkplatforms, waaronder Facebook, verzamelt TikTok veel informatie over haar gebruikers. De volgende informatie wordt vastgelegd:

• Elke TikTok-video die je bekijkt, en hoe lang je die bekijkt.
• De gehele content van elk bericht dat je via de app verstuurt, want de berichten worden niet versleuteld.
• Jouw land, internetadres en het type apparaat dat je gebruikt.

Als je hiervoor toestemming hebt gegeven, wordt ook de volgende informatie vastgelegd:

• Jouw exacte locatie
• Jouw telefooncontacten en andere sociale-netwerkcontacten
• Jouw leeftijd en telefoonnummer
• Betalingsgegevens

Deze gegevens omvatten informatie over jou als persoon, over wie je vrienden en familieleden zijn, wat je leuk en grappig vindt, en wat je je vrienden vertelt. Op basis hiervan wordt geprobeerd om een beeld van jou te schetsen, dat vervolgens wordt gebruikt voor advertentiedoeleinden.

Om TikTok te kunnen gebruiken, moeten gebruikers de app toegang geven tot hun microfoon en camera. Als je video's opneemt, maakt de app close-ups van je gezicht. De biometrische gegevens die op die manier mogelijk worden verzameld, kunnen in combinatie met andere online afbeeldingen van jou worden gebruikt.

TikTok gebruikt ook technische maatregelen om haar activiteiten te coderen. Dat houdt in dat sommige activiteiten verborgen blijven voor externe onderzoekers. Volgens eigen zeggen doet TikTok dit om hackers en andere kwaadwillenden te weren.

In de media is er veel aandacht voor de privacyzorgen rondom TikTok. Wat vaak wordt vergeten is dat ook de meeste andere socialmediaplatforms wereldwijd persoonsgegevens verzamelen, gebruiken en analyseren om er uiteindelijk geld mee te verdienen. TikTok beweert minder gegevens te verzamelen dan platforms als Facebook of Google, omdat het niet de gebruikersactiviteit op alle apparaten volgt.

Beveiligingsproblemen van TikTok

Een groot deel van de kritiek op de beveiliging van TikTok heeft te maken met de mate waarin de app de verzamelde gegevens mogelijk deelt of gedwongen wordt te delen met de Chinese overheid. TikTok houdt vast dat hiervan geen sprake is. Volgens de New York Times heeft de CIA naar verluidt onderzoek verricht naar TikTok en geen concreet bewijs gevonden dat de Chinese geheime dienst gebruikers bespioneert. Desondanks nemen sommige organisaties ingrijpende maatregelen, bijvoorbeeld:

• Het Amerikaanse ministerie van Defensie waarschuwde zijn militaire personeel om TikTok te verwijderen van hun telefoons om elk risico bij voorbaat uit te sluiten.
• Wells Fargo Bank vroeg haar personeel om TikTok van hun zakelijke apparaten te verwijderen vanwege de zorgen rondom de privacy en beveiliging van TikTok.

In 2020 ontdekte Apple met iOS 14 dat bepaalde apps stiekem toegang konden krijgen tot het klembord van het apparaat van de gebruiker. Een van die apps was TikTok, dat aangaf dat het probleem werd veroorzaakt door een antispamfilter dat moest voorkomen dat gebruikers steeds dezelfde reacties naar verschillende accounts op hetzelfde apparaat kopieerden. TikTok erkende het probleem en verwijderde de functie.

Een van de beveiligingsproblemen van TikTok die tot op heden onderbelicht is gebleven, is de afwezigheid van tweestapsverificatie. TikTok biedt de optie om in te loggen met een verificatiecode die naar je telefoon wordt verzonden. Dit is echter een eenmalige toegangscode. Deze enkelvoudige verificatie is niet ongebruikelijk op sociale platforms. Maar in combinatie met een zwak wachtwoord kan dit wel problemen opleveren, omdat het risico op phishing- of ransomwareaanvallen en andere bedreigingen dan groter is. Inmiddels bieden veel socialmediaplatforms tweestapsverificatie.

Is TikTok veilig voor kinderen?

Officieel moeten TikTok-gebruikers 13 jaar of ouder zijn. Deze minimumleeftijd van 13 jaar komt overeen met die van andere sociale netwerken, zoals Facebook, Instagram, Twitter en Snapchat.

Volgens de regels van TikTok moeten alle gebruikers tot 18 jaar toestemming hebben van een ouder of voogd om de app te gebruiken. Het is altijd slim om te controleren of je kind het juiste geboortejaar heeft ingevuld bij het instellen van de app. Als je kind een geboortejaar heeft ingevoerd dat doet vermoeden dat het ouder is, krijgt het mogelijk ongepaste content aangeboden.

Mogelijke bezwaren van ouders tegen TikTok:

• De app draait hoofdzakelijk om muziek en filmpjes, waardoor de kans bestaat dat kinderen worden blootgesteld aan expliciete content (zoals grove songteksten of gewaagde kleding/choreografie).
• Wanneer je je aanmeldt voor de app, is je gebruikersprofiel standaard voor iedereen zichtbaar. Dit betekent dat iedereen kan zien welke video's je kinderen uploaden.
• Onbekenden kunnen privéberichten sturen, dus als het account van je kind openbaar blijft, kunnen ze berichten ontvangen van mensen die ze niet kennen.

Een positieve functie van de app is de instelling 'Digital Wellbeing' (Digitaal welzijn). Met deze instelling kun je tijdslimieten instellen, zodat je de tijd die je kind doorbrengt op TikTok kunt beperken. Je kunt als ouder met deze instelling ook restricties instellen op het account van je kind, maar besef wel dat het filter niet waterdicht is en dat dus niet alle ongepaste content wordt tegengehouden.

Zo maak je gebruik van de instelling 'Digital Wellbeing':

• Ga naar de appinstellingen en selecteer 'Digital Wellbeing' (Digitaal welzijn)
• Tik op 'Turn On' (Inschakelen)
• Stel een toegangscode in
• Tik op 'Screen Time Management' (Tijdbeheer) en 'Restricted Mode' (Beperkte modus) om deze functies in te schakelen.

In 2020 introduceerde TikTok de functie 'Family Pairing', waarmee ouders hun account kunnen koppelen aan dat van hun kinderen. Ouders kunnen hiermee het appgebruik van hun kinderen beter in de gaten houden.

Alternatieven voor TikTok

Ouders vragen soms of er veiligere alternatieven zijn voor TikTok. Hoewel elke app zwakke en sterke punten kent op het gebied van privacy, zijn dit de meest besproken alternatieven voor TikTok:

• Dubsmash – gebruikers kunnen hiermee korte video's van 10 seconden maken en bekijken. Je kunt 'smash'-clips combineren met vooraf opgenomen geluiden, zogeheten dubs.
• Byte – van de makers van het inmiddels ter ziele gegane Vine. Net als bij Vine, kunnen gebruikers hiermee looping-video's maken en delen.
• Triller – een app die sterk lijkt op TikTok en die wordt gebruikt voor korte dansjes, lipsyncing en grappige sketches. Triller maakt gebruik van AI-technologie waarmee gebruikers meerdere video's kunnen opnemen voor een track met verschillende lengtes.
• Funimate – gebruikers kunnen met behulp van geavanceerde effecten, filters en overgangen looping-video's maken en bewerken.
• Chingari – een alternatief voor TikTok uit India.

Privacy- en beveiligingstips voor TikTok: je TikTok-account beveiligen

Alle TikTok-gebruikers kunnen stappen nemen om hun account beter te beveiligen:

1. Zet je account op privé:
   1. Ga naar je profielpagina
   2. Tik op de drie puntjes rechts bovenin en selecteer 'Privacy and Settings' (Privacy en instellingen)
   3. Selecteer 'Privacy and Safety' (Privacy en beveiliging) en schakel 'Private Account' (Privéaccount) in
2. Bepaal zelf wie mag reageren op je TikTok-video's:
   1. Tik bij 'Privacy and Safety' (Privacy en beveiliging) op 'Who can send me comments' (Wie mag reageren op je video's)
   2. Kies voor 'Friends' (Vrienden) zodat alleen bekenden reacties kunnen plaatsen
   3. Je kunt ook voor elke afzonderlijke video reacties uitschakelen. Ga hiervoor naar de menuknop van de video en selecteer 'Comments off' (Reacties uit)
3. Bepaal wie met jou een duet mag doen:
   1. Tik bij 'Privacy and Safety' (Privacy en beveiliging) op 'Who can duet with me' (Wie mag een duet doen met je video's)
   2. Kies uit 'Everyone' (Iedereen), 'Friends' (Vrienden) of 'Off' (Niemand).
4. Bepaal wie jou rechtstreekse berichten mag sturen:
   1. Tik bij 'Privacy and Safety' (Privacy en beveiliging) op 'Who can send messages to me' (Wie mag jou rechtstreekse berichten sturen)
   2. Kies uit 'Everyone' (Iedereen), 'Friends' (Vrienden) of 'Off' (Niemand).

Het is ook mogelijk om bepaalde gebruikers of reacties te blokkeren of rapporteren:

• Om een gebruiker te blokkeren of rapporteren, ga je naar hun profiel en tik je op de drie puntjes bovenin. Selecteer 'block' (blokkeren) of 'report' (melden). Geef op het volgende scherm aan waarom je de gebruiker rapporteert.
• Om een reactie te rapporteren, tik je op de reactie en selecteer je vervolgens 'report' (melden). Volg daarna de instructies.
• Om een video te rapporteren, ga je naar de video en tik je op het pictogram voor 'delen'. In het scherm dat verschijnt tik je op 'report' (melden). Volg daarna de instructies.

Andere beveilingsmaatregelen die je kunt nemen

Naast het aanpassen van de privacyinstellingen kun je ook andere stappen nemen:

• Beperk de hoeveeheid informatie die je via de app deelt. Je kunt er bijvoorbeeld voor kiezen om geen gebruik te maken van de mogelijkheid om het TikTok-account te koppelen aan andere sociale accounts, zoals die van Facebook en Instagram.
• Open geen TikTok-links die niet in de app zelf staan, maar die je bijvoorbeeld via SMS ontvangt. Zo voorkom je dat je het slachtoffer wordt van phishing.
• Sommige Android-gebruikers raden aan om TikTok te isoleren op je systeem via een sandbox-app. Een voorbeeld van zo'n app is de opensource sandbox-app Shelter. Met de functie voor werkprofiel op het Android-apparaat maakt deze app een geïsoleerde ruimte waar je apps kunt installeren of klonen. 
• Zoals bij alle apps is het raadzaam om de meest recente versie te gebruiken, zodat je verzekerd bent van de nieuwste beveiligingspatches.
• Er zijn ook gebruikers die adviseren om TikTok op een aparte telefoon te installeren en daarbij een andere Google-account te gebruiken dan de account die je normaal gesproken gebruikt. Dit zou volgens hen de beste manier zijn om je privacy te waarborgen.

Is TikTok veilig te downloaden?

Dus, is TikTok veilig? Het antwoord is niet bepaald eenduidig. De kritiek op TikTok in de media heeft met name betrekking op de zorgen omtrent de nationale veiligheid. Er zullen echter maar weinig gebruikers zijn met nationaal gevoelige content op hun telefoon. Voor individuele gebruikers zijn de risico's niet heel anders dan die van andere populaire socialmedia-apps. Uiteindelijk gaat het erom dat je bewust leert omgaan met zaken als gegevensbescherming en online privacy zodat je een weloverwogen keuze kunt maken.

Ouders die de online veiligheid van hun kind willen optimaliseren kunnen overwegen om een app voor ouderlijk toezicht, zoals Kaspersky Safe Kids, te installeren. Hiermee kun je expliciete content blokkeren, toegang tot ongeschikte games en apps beheren en per apparaat de schermtijd instellen.

Gerelateerde artikelen:

• Apps en websites die ouders moeten kennen
• De zeven belangrijkste online gevaren voor kinderen
• Tips om je kinderen online te beschermen
• Veiligheid van berichtenapps